دەسەڵاتی سیاسی هەرێم بەرپرسە لە دابینکردنی موچە و خزمەتگوزارییەکان! عەبدوڵا مەحمود
دەسەڵاتی سیاسی هەرێم بەرپرسە لە دابینکردنی موچە و خزمەتگوزارییەکان!
عەبدوڵا مەحمود
١٢ ئەم مانگە پەرلەمانی عێراق بەیاسایەک بڕیاری ڕاگرتنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانی پەسندکرد، ئەگەر حکومەتی هەرێم پابەندی ڕادەستکردنی فرۆشی نەوت و ٥٠% داهاتی خاڵە سنورییەکان نەبێت… لەبەرامبەردا بارزانی و سەرۆکایەتی هەرێم و حکومەت و ریزی وردو درشتی بەرپرسی حزبی و حکومی تەنگە نەفەس بوون و کەوتنە داد و بێداد کردن و ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە بزوتنەوە سیاسییە شیعی و سونییەکان. ڕایان گەیاند کە ئەوە لەپشتەوە خەنجەر وەشاندن و خیانەتە لە کورد، پابەند نەبوونی بەغدایە بە ڕیکەوتنامەکان….تاد، هاوکات لەپاڵ ئەو لێدوانانەدا هەڕەشەیان بە زمانی دیبلۆماسی دەستپێکرد و لەپاڵیشیدا نەعرەتەی فاشیستی بە ئاشکرا دەبیسترێت. دیارە دوای بڕیارەکەی پەرلەمان سەرۆک وەزیرانی عێراق، بریاری ناردنی دوو موچەی داهاتووی ساڵی ٢٠٢٠ی راگەیاند…بەڵام ئەمە هیچ لە ناوەرۆکی ئەو ململانێیە ناگۆڕێت کە لەنێوان باڵەکانی بۆرژوازی عێراق و کوردستاندا، هەیە.
ئەوەی لە پەرلەمانی عیراق روویدا، لەبنەرەتدا بەشێکە لە ململانێییەکی فراوانتری سیاسی لەنێوان بزوتنەوەی ناسیونالیستی عەرەبی قەومی و شیعی لەگەڵ بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد، لەسەر ئاستی بەشداری دەسەڵات و بەش پێبران لە داهات و سامانی عیراق.
دوای روخاندنی رژیمی بەعس و داڕمانی دەوڵەت و سڕینەوەی هەموو جۆرە شێوازێکی حکومڕانی، عێراق لەسەر بنەمای تەوافوق “سازان” لەنێوان بزوتنەوە سیاسییەکانی بۆرژوازی عیراق و ڕەوت و حزبە سیاسیەکانیدا لە هاوسەنگی هێزی تایبەتی بزوتنەوەکاندا لەهەلومەرجێکی ئاڵۆزکاو و ناسەقامگیردا، پێکهات.
لە ساڵی ٢٠٠٣ وە قەوارەدانەوە بە دەوڵەتی عێراق، پێکهێنانەوەی دام و دەزگاکانی حکومڕانی، بوونەتە مەسەلەی سەرەکی سەرجەم حزب و لایەنە سیاسییەکان لەسەر ئاستی عێراقدا، دیارە بە رۆڵی و کاریگەری وڵاتانی خاوەن بەرژەوەندی لە ناوچەکەو عێراق و دەستێوردانی ئاشکرای وڵاتانی ناوچەکە.
لەسەرەتادا و بەهۆی ئەوەی بزوتنەوەی کوردایەتی و حزبەکانی، لە ئاکامی خۆبەستنەوە بە جەنگ و ملهوری ئەمریکاو ڕاپەرینی خەڵکی کوردستانی ژێر ئەو کەشە جەنگییەدا لەساڵی ١٩٩١دا توانیان دەستیان بەدەسەڵات بگات، لەکاتی روخانی دەوڵەتی عیراقدا خاوەنی هێزو دەسەڵاتدارێتی بوون و بە ئامادەیەکی تارادەیەک باشترەوە بوونە بەشێک لە هێزی دروستکردنەوەی عێراق و بەشێک لەو لایەنانەی لە سازانەکاندا بەشداربوون لە پێناو بەشی سیاسی و بڕی داهات و سامانی زۆروزەوەندی عێراق.
لەو کاتەوە تا ئێستا چەندین بڕگەی سیاسی ڕەوتی سیاسی عیراقیان دارشتووەو هەڵبەزو دابەزیان بەخشیوەتە هێزە سیاسییەکان و بزوتنەوە کۆمەڵایەتییەکان…لەو نێوەدا هێزی سیاسی لاوەکی بوونەیە هێزی کاریگەر و هێزگەلی کاریگەریش بەرەو لاوازی ملیان ناوە… هاوسەنگی بزوتنەوەی سیاسییە کۆمەڵایەتیەکانیش ئاڵوگۆڕیان بەسەردا هاتووە. لەگەڵ ئاڵوگۆر بەسەر هێز و پیگەو کاریگەری هێزەکان، تەوافق “سازانەکان” ئەگەر لەسەر وەرقەش وەکو خۆیان مابێتنەوە، بەڵام لە دنیای واقعیدا، گۆڕانیان بەسەردا هاتووە. ئەو بزوتنەوە بۆرژوا سیاسیەی، کە هەر بە بەرواری میژوویی و کۆن مامەڵە لەگەڵ “سازان” کان دەکات، بزوتنەوەی ناسیونالیستی کوردەو ئامادەنین لەو راستییە سادەیە تێبگەن و دانی پیابنێن، کە ئیتر ئەوان هێزی کاریگەر، خاوەن پێگەی سیاسی پیشوو نین و سازانەکانیش بەپێی ئاڵوگۆر لە پێگەی سیاسیەکان، ئاڵوگۆری بەسەردا هاتووە…
کۆتاییهاتنی جەنگی سەربازی لە دژی داعش و روداوی ١٦ ئۆکتۆبەر… دوو رووداوی کاریگەر و گرنگن لە پێکهێنانی ئاڵوگۆر لە پێگەی سیاسی سەرجەم بزوتنەوە سیاسییەکانی عیراق، کە ئاڵوگۆڕی گەورەی لەهاوسەنگی هیز لە نێوان بزوتنەوە شیعی و قەومیەکانی عیراق لەگەڵ بزوتنەوەی کوردایەتی و حزبەکانی، بە زیانی بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد و بەسودی بزوتنەوە بۆرژوازییە عێراقیەکاندا، پێکهێناوە.
بزوتنەوەی کوردایەتی و باڵی بڕیار بەدەستی ئەو بزوتنەوەیە، چ وەکو قەڵەمڕەوی سیاسی زۆر شوێنی لەدەستداوە، لە پێشیانەوە کەرکوک و زوربەی ناوچە کێشەلەسەرەکان. وەکو پێگەی سیاسی لە ئاستی عیڕاقدا بەشی پۆستەکانی لاواز بووە و لە داهاتی عێراقیش پشکی لەکلک و گوێکردن دایە. لەئاستی پەیوەندیەکانی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە کێرڤی دابەزیووە. لە ئاستی نێودەوڵەتی جێگا گرنگی پێدانی جارانی نەماوە. هەر ئەم بزوتنەوەیە لە ئاستی کوردستان و لەناوخۆیدا ریزی پارچەپارچە و لە پەیوەند بە حکومەتدارییەوە شکست خواردووە، رووبەڕووە لەگەڵ نارەزایەتیەکی بەرینی جەماوەری.
بزوتنەوەی کوردایەتی کە گۆڕەپانی هەڵسوڕان و جغرافیای کۆمەڵگەی کوردستانە، بەپێچەوانەی هێزە سیاسییە عێراقیەکانەوە، ناتوانێت هیچ کاریگەریەکی بەرچاوی لەسەر گۆرەپانی سیاسی عێراق هەبێت، ئەوە لە کاتێکدایە کەهەر حزب و رەوتێکی سیاسی و بزوتنەوەیەکی بۆرژوازی عێراقی بە پێگەیەکی لاوازیشەوە دەتوانێت کاریگەری لەسەر هەلومەرجی سیاسی کۆمەڵگەی عێراقی بێ کوردستان دابنێت.
پێگەی بزوتنەوەی کوردایەتی لاواز بووە، بەهەمان هۆکار بەش و پێگە و داهات و بریاری سیاسی لەسەر ئاستی عێراقدا داکشاوە و هەر سازانیك پیشتر کرابێت لە ئێستادا بە پێوانەی ئەمرۆ لە مەیدانی پراکتیکیدا، مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت. ئەوە بەجیا لەوەی بزوتنەوەی کوردایەتی لەچەند ساڵی رابردوودا لە پەیوەند بە بودجە و فرۆشی نەوت و داهاتەکان، پابەندی هیچ کام لە رێکەوتنامەکانی لەگەڵ بەغدا نەبووە کە بەردەوام شانازی پێوە دەکات. نەئامادەیە نەوت رادەستی بەغدا و سۆمۆ و، نەئامادەیە نیوەی داهاتی خاڵە سنورییەکان رادەستی بەغدا بکات و لەبەرامبەریشدا داوای موچەو بودجەی بەغدا دەکات و لە کوردستانیشدا دەستی بەسەر داهاتی و نەوت و دەروازە سنورەکان و گومرگ و زەریبە و باجدا گرتووە بۆ خۆیان و خەڵکی بێبەشی کوردستانیش لێی بێ بەشە.
پارتی و هاوکارەکانیان… لەبەرامبەر بە یاسای بڕینی موچە لە بەرامبەر نەناردنی داهاتی و نەوت و خاڵە سنورییەکان، هاواریان لێ هەڵساوەو لەوەش زیاتر بەناوی خەڵکی کوردستانەوە لێدوان دەدەن، ئەوە لە کاتێکدایە کە دەسەڵاتی سیاسی ئەوەی بۆی گرنگ نەبێت چینی کرێکار و بێبەشانی کۆمەڵگەن و داهات و بودجەیان بۆ حزب و بنەماڵەو کۆمپانیاکانیان دەوێت و ئەوەی بۆیان گرنگ نەبێت ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیانی ستەمدیدە وبرسیکراوی کوردستانن… ئەگەر نا بەهەموو پێوانەیەک داهاتە نەوتی و نانەوتییەکانی کوردستان و دەتوانێت موچە و خزمەتگوزارییەکانی هەرێم دابین بکات. بۆیە پەنابردن و خۆ نواندن بەناوی خەڵکی کوردستانەوە، کە گوایە ئەمە عەرەبەکانن دژمانن و ئەوان بودجە و داهاتی کوردستانیان بڕیووە، لە بنەرەتدا بۆ دنەدانی قڵشتی قەومی و قوڵکردنەوەیەتی لە ئاستی عێراقدا و لەوەش زیاتر بۆ شانخاڵیکردنەوە لە دابینکردنی موچە لە کاتی خۆیدا و بۆ خۆدزینەوەیە لە دابینکردنی سەرەتاییترین خزمەتگوازرییەکان. هەموو هاوڵاتیەکی هوشیارو پێشکەوتنخواز لە عێراق و کوردستاندا دەزانن ئەوەی یاسای ئیمزا کردووە بۆ نەناردنی موچەی کوردستان، ئەو جەناب و حزب و لایەنە سیاسیانەن، کە چینی کرێکار و بێبەشانی خەڵکی عێراقیان لە ژیانێکی سەخت و مەرگباردا راگرتووە کاتیکیش لەدژی ئەو دەسەڵاتە ڕاپەرین، بەچەک وەڵامی داخوازییەکانیان دانەوە بەسەدان ئینسانی تیکۆشەری ڕیگای دابینکردنی ژیانیان خەڵتانی خوێن کرد. ئەوانەش کە خیر لە بودجەو داهاتی عیراق و کوردستانیش دەکەن و سەرمایەداران و خاوەن کۆمپانیا و بزنسزمانە حزبی و بنەماڵەکانیانن، لە سەرتاسەری عێراقدا.
بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد، چەندە تاوانبارە بە کوشتنی ژیان و ئازادییەکان، تاوانبارە بە دزی و تاڵانی و نۆکەرایەتی، بێگومان رەوتە سیاسی و حزبەکانی بزوتنەوەی بۆرژوازی عێراقیش بە شیعی و قەومییەکەیەوە، تاوانبارن بەرامبەر بە تەواوی خەڵکی عێراق و کوردستان.
لانی کەمی ژیان لەلای سەرجەم بۆرژوازی عێراقی بە عەرەب و کوردیەوە، بەسونی و شیعییەوە، بەستراوەتەوە بە”سازان” نەک بە مافێکی ئینسانی و هەرکاتیکیش ئەو سازانە بە گۆرانی هاوسەنگی هیز گۆڕانی بەسەردا هات، ئەو لانی کەمی ژیانەش بە بارمتە دەگیرێت و قوتی خەڵکی هەژار و نەدار دەبڕدرێت…
دیارە بەجیا لە ململانێی نێوان خانەوادەی بۆرژوازی عیراقی لەسەر بودجە و داهات و پشکی سیاسی و قەڵەمرەوی حکومڕانی… ئایندەی سیاسی خەڵکی کوردستان لەگەڵ عێراقدا نییە. بۆرژوازی کوردیش بەهیچ جۆرێک نوێنەرایەتی ڕێگاچارەیەکی کارساز بۆ ئایندەی سیاسی کوردستان ناکات و خۆی کۆسپی بەردەم هەر رێگا و پرۆژەیەکی کارساز بۆ ئایندەی خەڵکی کوردستانە کە بتوانێت ئیرادەی سیاسی خەڵکی کوردستان و ژیان و گوزەران و ئازادییەکان و مافە فەردی ومەدەنیەکانیان زامن بکات.
برینی داهات و بەشێک لە بوجەی خەڵکی کوردستان لەلایەن بزوتنەوە سیاسی و دینی قەومییەکانەوە، بەشێکە لە ململانێی نیوان دەسەڵاتی سیاسی بەغدا لەگەڵ دەسەڵاتی سیاسی هەرێم، کە خەڵکی هەرێم باجەکەی دەدات.
خەڵکی کوردستان، نابێ بەهیچ جۆرێک فریوی هات و هاوری حزبەکان بخۆن و ببنە سوتەمەنی ململانێی بەردەوامی نێوان هیزە سیاسیەکانی بەغدا و هەولێر. دانی موچە لەکاتی خۆیدا و دابینکردنی خزمەتگوازرییەکان مافێکی حاشاهەڵنەگری خەڵکی کوردستان و موچەخۆرانە و نابێ رێگە بدەن بە هیچ پاساوێک شانی خۆیان لە دابینکردنی خاڵی بکەنەوە. بیگومان ئەگەر خەڵکی کریکار و کارمەندو موچەخۆرانی کوردستان، ریكخراو یەکگرتوو نەبن، بۆ موچەو خزمەتگوزارییەکانیان، لە مەیدانی خەباتدا نەبن، دەسەڵاتی سیاسی باکی بە ژیان و گوزەرانیان نییە.