ئەفسانەی بە خانەقابوونی سلێمانی و چەپی نا ئاوانگارد! نووسینی: ئیبراهیم حسێن
ئەفسانەی بە خانەقابوونی سلێمانی و چەپی نا ئاوانگارد!
نووسینی: ئیبراهیم حسێن
ماوەیەکە قسەی بە تەکیەکردنی سلێمانی بووەتە بابەتی گەرمی جەدەلی نێوکۆڕ و کۆمەڵی ئەکتیڤییستەکانی جوڵانەوەی ژنان و هەندێک لە کەسە چەپەکان. لێرەدا زیاتر دەمەوێ لەسەر نوستالۆژیای چەپ بۆ ڕابردوی سلێمانی ئاوانگارد، سلێمانیەکی بە رەنگارو پێشڕەو ڕاوەستم. چونکە چەپ لەم گەڕانەوە نۆستۆلۆژیکەیدا هۆکاری ئەم بە خانەقا و تەکیەکردنەی سلێمانی (وەک ئەوەی خۆیان ناوی دەبەن)، لە پاڵ دەسەڵاتگرتنی خێڵ و بیرکردنەەی خێڵەکی دەداتە پاڵ نەبوون و ئاوابوونی بیرکردنەوەیەکی بەرەنگار. دۆستێکی چەپ ڕێک لە گەڕانەوەیەکی پڕ سۆز بۆ سلێمانی سەردەمی بەرەنگاری و ئاوانگاردی ڕابردو وای نوسیوە و بەشێک لە چەپ کە لەم نۆستۆلۆژیە و لەم تێگەیشتنەدا هاوبەشن، وەک توحفەیەکی تەحلیلیان دۆزیبێتەوە ستایشی ئەم جۆرە تێگەیشتنەیان کردوە. ئەمە دەکرێ تێی بگەین، چونکە هەرنەبێ ئەکەر بۆ ماوەیەکی کەمیش بێت، ڕەنگە بە کەڵکی ئارام کردنەوەی دەردی پاسیفیزمی سیاسی و گۆشەگیری کۆمەڵایەتی چەپ بێت.
هەڵبەتە ئەم وێنایە لە سلێمانی، زۆرتر لە سلێمانی سەردەمی قاجار وعوسمانی و هێزەسیاسی وکۆمەڵایەتیەکانی زۆرتر نزیکە لە مەمالیک و ئیمارەتەکانی پێشا سەرمایەداری تا سلێمانی و کوردستانی سەردەمی ئێستا، کوردستانی سەردەمی دەسەڵاتی سەرمایە کە تیایدا بازاڕ و مۆڵی گەورە و پڕ باق وبریقی سیخناخ بە کاڵای دوا مۆدێل و ئۆتۆمبێل و کارگە و بانق و حەشدێکی گەورەی مرۆڤی شارنشین کە جگە لە هێزی کار خاوەنی هیچی ترنین و لێشاوێکی له شکری مرۆڤ کە هەر ڕۆژ زیاتر دەبن پڕۆلیتێر لەلایەک و لەلایەکی تر دەسەڵاتی سەرمایە و کەمایەتیەکی سەرمایەداری دواکەوتوی دژی ئازادی وخۆشبەختی، بە هەموو سەرکوت و قەهر و خەڵەفاندنێکەوە کە بەدەستیەوەیە، کە تیایدا، دەعوایەکی چینایەتی گەورە لەسەر ژیان، مانای ژیان، مانای ئازادی لە نێوان ئەو دوو ئۆردوە چینایەتییە لە ئارادایە. دەعوایەک کە دینامیزمی بنەڕەتی مێژووی واقیعیەو چارەنووسی هەر ئاڵۆگۆرێکی وردو درشتی سیاسی و کۆمەڵایەتی تێدا ساغ دەکرێتەوە.
نۆستۆلۆژی و سۆزی چەپ بۆ سەردەمی بەرەنگاری و پێشڕەوی سلێمانی لە ڕابردوو، زۆرتر بۆ سەردەمی دەیەکانی شەست و حەفتاکانە کە هێشتا چەپی میللیگەرا و بۆرژوازی لەجیهانی ڕۆژهەڵات و کوردستانیش دا خەونی وڵاتسازی وئابوری میللی خۆی و دژایەتی و دوژمنایەتی ئێمپریالیزم و سەرەبەخۆیی هەبوو. هەربەم هۆیەش ئەم جوڵانەوەیە توانیبووی بگۆڕێ بە قاڵبی گشتی اعترازی کۆمەڵایەتی و یاریکەری سەرەکی مەیدانی سیاسەت و جەنگی دەسەڵات. چەپ و ڕاستی ئەم جوڵانەوە میللیانەی بۆرژوازی لە ڕۆژهەڵات، لەئێرانەوە تا میسر، لەعێراقەوە تا تورکیا، لە بەعسیزم و ناسڕیزمەوە تا کەمالیزم، تاخومەینی و ڕابوونی ئیسلامی سیاسی، تا جەلالیزم و کۆمەڵەی ڕەنجدارانەوە سەرەکی ترین ئەو هێزانە بوون کەتوانیان خۆشبینی کۆمەڵایەتی ئەو سەردەمە هەڵبمژن و ئیدیاو خولیا و ئەجێندای سیاسی و کۆمەڵایەتی خۆیان بگۆڕن بە ئیدیا و ئەندێشەی باو، لە فراوانترین ئاستدا، لە هونەرو ئەدەبیاتەوە تاسیاسەت و کێشمەکێشی سیاسی و فکری. لە هەندێک شوێن باڵی چەپەکەی لە هەندێک شوێنی تر باڵە ڕاستەکەی دەسەڵات و هێزیان گرت.
هەڵبەته ئەگەر گێڕانەوە و ڕیوایەتی ئەم چەپە لە مێژوو شوێن هەڵبگرین، بە کۆمەڵێک ڕەمزو کۆد دەگەین تا بە هێزە ماددی و واقیعیە کۆمەڵایەتیەکان، دەگەینە کۆمەڵە پڕۆسەیەکی بەتاڵ تا پڕۆسەگەلێکی واقیعی. بۆ نمونە بۆ ئەو چەپە زۆرسەختە بڵێ کە لە دەرونی پڕۆسەی هێرش بۆسەر ئینسانییەت وکۆمۆنیزم و پاشەکشەیەکی هەمەلایەنەی سیاسی و فکری، فەرهەنگی و مەعنەوی دا، هەمان سلێمانیەی ئاوانگارد و بەرەنگار، کەوتە دەستی تاڵەبانی و بارزانی، کۆنەپەرستیەکی بۆرژوازی تر، بە سواری خۆشباوەڕیەکی کۆمەڵایەتی فراوان بە بۆرژوازی خۆ وڵاتی و دیموکراسی ڕۆڕژئاوا و بەسەر پشتی موشەکی کڕۆز و گەمارۆ و وێرانکاری، پێی گرت. کۆمەڵگەیان بەدەستەوە گرت، قوتی خەڵکیان بە بارمتە گرت، هەشت ساڵ لەسەر کێو و تەپەکانی وڵات، جەنگ و خوێن ڕێژیان کرد، هەزاران مرۆڤ لە جەنگ و دەعوای ئەم کەمایەتیە سەرمایەدارە دواکەوتوە دا، چرای ژیانیان کوژایەوە و سەدانی تر سەقەت و کەفتەکاربوون و شێوە ژیانێکی پەست و کۆنەپەرستیەکی بێ وێنەیان خستەسەرپێ. ژنیان کوتا و سەر کزکرد، ژنکوژیان هێنا و ناموسپەرەستیان بەرەڵا کرد، هەرکەفتەکاری و پەستیەک کە بکرێ بە خەیاڵدا بێت لەو پەڕیدا، زیندو کرایەوە. نان وکار و ژیانی ئاساییان خستە گرەوی سەرکزکردن بۆ دەسەڵاتی ئەو کەمایەتیە سەرمایەدارە تازە بەدەسەڵات گەیشتوەی کوردایەتی. شتێک کە ئەو چەپە ئامادە نییە وەک خۆی، وەک دەسەڵاتی زۆرگۆی کەمایەتیەکی سەرمایەدار، بیناسێنێ و هێشتا پێی وایە ئەوە دەسەڵاتی خێڵ و عەشیرە و قەبایلی پێشا سەرمایە و سەرمایەداریە. ڕەنگە هێشتا لە چاوەڕوانی بۆرژوازی میللی و پێشکەوتخوازدابێ، ڕەنگە هێشتا ڕاستیە ڕەق و سەرسەختەکان بەس نەبێ بۆ ئەوەی بەو ڕاستیە سادەیە بگا کە ئازادی و ئازاد ئەندێشی و ژیانێکی ئازاد و خۆشبەخت، بە فەڕزی دەسەڵاتی سەرمایە و ئەو کەمایەتیە سەرمایەدارە، ئەفسانەیە. هێشتا باوەڕی وایە بورژوازی لە کۆتایی ڕێگاکانیدا، دەتوانێ پێشکەوتنخوازبێ، دەتوانێ شتێکیتر بێت جگە لەوەی کە لە ڕاستیدا، هەیە. هێشتا بۆئەو چەپە ئەوە دەسەڵاتی خێڵ و عەشیرەتە کە مایە وسەرچاوەی ئەو شێوە ژیانە پەستەیە، نەک سەرمایەو سەرمایەداری و دەسەڵاتی چینێک کە بۆ ڕاگرتنی بێمافی و هەژاری و بازاڕی کاری هەرزان، پێویستی بە سەرکوت و قەهرە، پێویستی بە خوڕافە و گێلکردن و هەموو ئامڕازەکانی سڕکردنی عەقڵ و وشیاری و ئیرادەی ئازادانەی مرۆڤە، بۆئەوەی توانای تێپەڕاندنی ئەم بەبەرییەتەی ئێستای نەبێ، بۆ ئەوەی سەرکزی سیاسی و کۆمەڵایەتی وەک چارەنوسی سروشتی خۆی قبوڵ بکا. پڕۆسەیەک کە لە نۆستۆلژیای ئەم چەپە دا پێی دەڵێن بە تاڵ بوونەوە لە مانا و ناوەڕۆک و بەسەرچوون و ئاوابوونی سەردەمی بەرەنگاری و بیرکردنەوەی بەرەنگار و گەڕانەوەی خێڵ و ئیدیای خێڵ، شتێک نییە جگە لە دەرکەوتنی مانای واقیعی دەسەڵاتی سەرمایە، دەسەڵاتی چینایەتی کەمایەتیەکی زۆرگۆی سەرمایەدار، لە تەواوی ماناکانی خۆیدا. دیارە لە خەیاڵی ئەم جۆرە چەپە دا، قەرار نەبوو وابێ، قەرار نەبوو خەونەکانی شەهاب و ئارام و نەوشیروان موستەفا، ئەو کابوسەی بێ ئومێدی و ژیانە پەستەی ئێستای کوردستان تەواو بێ. قەرار نەبوو قارەمانە گەنجتر و چەپترەکانی هەمان بورژازی، لە کۆتایی ڕێگادا بچنەوە ژێر عەبای باوکە ڕاسترەوترەکانیان. ئەم تێگەیشتنە تەنانەت لە دواترە لەتێگەیشتنی کۆنی ئەو چەپە کە لانیکەم سەرمایە و دەسەڵاتی سەرمایە و بۆرژوازی دەبینی، بەڵام دڵی بۆ وابەستە بوونەکەی، سەربەخۆ نەبوونەکەی ژانی دەکرد.
بەدەر لە حەنین و سۆزی ئەم چەپە بۆ سلێمانی بەرەنگار و بەدەر لەوەش کە تێگەیشتنی ئەو چەپە لە بەرەنگاری چ ناواخنێکی واقیعی و چ مانایەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی و کردەکی هەیە، بەڵام ئەو ڕەوەندەی ڕاستڕەویە، ئەو گەڕانەوە فەرهەنگی و مەعنەویە بە هیچ جۆرێک شتێکی تایبەت بە سلێمانی و کوردستان نییە. ئەگەر داوا بکەین کە ئەو دوربینەی ئەو چەپە سەیری مێژووی پێدەکا تۆزێک لە سلێمانی تێپەڕێنێ و بیخاتە سەر تارانی دەهەکانی شەست و حەفتا، چی دەبینێ؟ تارانی گوگوش و هایدە و شێوە ژیانی ڕۆژئاوایی دەبینێ یان تارانی نوحەسەرایی و ژێر عەبای دەسەڵاتی مەزهەبی و کۆنەپەرستی ئیسلامی دەبینێ؟ هۆی ئەم ئاڵوگۆڕە، هۆی گیرۆدەکردنی ژیان لە مەملەکەتێکی ٦٠-٧٠ ملیۆنی بەم کەفتەکاری و شێوە ژیانە پەستەو کەوتنە سەرپێی ئەم کۆنەپەرستیە مەزهەبی و بۆروژازیە بە هەمان شێوە، ڕیشەی لە دەسەڵاتی سەرمایە و سەرمایەداری دایە، ڕیشەی له بێ توانایی و بەریەکەوتنی سەرمایەو بۆرژوازی هاوچەرخدایە لەگەڵ ئازادی و خۆشبەختی واقیعی مروڤدایە، ڕیشەی لە پێداویستی واقیعی سەرمادیەداری و کاپیتاڵیزم دابوو بۆ تێپەڕاندنی مەترسی شۆڕش و شۆڕشی سوسیالیستی.
ئەم پڕۆسەی گەڕانەوەیە کە تیایدا سەرمایەداری بە کۆتایی ڕێگاکانی خۆی گەیاندوە پڕۆسەیەکە بە پانتایی جیهان، بە پانتایی مێژووی هەموو جیهانی هاوچەرخ. پڕۆسەیەک کە تیایدا بەهاو ئەرزشە ئینسانی و جهانشولەکان نەک تەنیا لەسیاسەتدا، بەڵکو لە فەرهەنگ و هونەر و ئەدەبیاتیشدا نەفرین کران. لە ئابوریدا گوترا کە ئینسان تاکێکە ناچارە بۆ ژیان و مانەوە بە تەنهایی بجەنگێ. مرۆڤ تاکێکە کە دەبێ و ئازادە بجەنگێ بۆ مانەوە و کاری بەسەر هاوجۆری خۆیەوە نەبێ، دەبێ کێبەرکێ بکات و لە تەمەنی خۆی گوزەرێ، دەبێ تا کۆتایی بەتەواوی هێزیەوە بە دوای ژیاندا ڕابکات، هێزی کار کە تەنها شتێکە لەو جەنگی مانەوەیەدا دەیهێڵێتەوە بیفرۆشێ و تا ئەوپەڕی خۆی و تادوا دڵۆپ بە کاری بهێنی. ئەمە واتا مرۆڤی ئازاد!
لە فەرهەنگ و فەلسەفە و ئەخلاقدا، بەها یونیڤێرساڵەکانیان ڕەتکردەوە، وتیان هیچ ڕاستیەک بوونی نییە، هەموو شتێک ورد و ڕێژەییە و ڕایانگەیاند کە ئەو کەلتور و فەرهەنگە جیاوازەکانن کە بڕیاردەدەن چ ڕاستەو چی ناڕاستە و چ جۆرە ژیانێک و چ جۆرە مامەڵەیەک قابیلی هەر گروهێکی دیاریکراوی خەڵکە.
لایەنێکی تری بەرجەستەی ئەم وێناکردنەی چەپ بۆ سلێمانی سەردەمی بەرەنگاریی لە ڕابردوی خۆیدا ئەوەیە کە تیایدا کۆمۆنیزم و کرێکار تیایدا کیمیایە، هیچ شوێنەوارێکی کرێکار و کۆمۆنیزم، جوڵانەوەی یەکسانیخوازی و شوراکان و جوڵانەوەی شورایی تێدا بەدی ناکرێ. وەک بڵێی مێژوو لێرەدا و لەو بڕگەیە قرتێنراوە. جوڵانەوەیەک کە تازەترین و بەرەنگارترین و دژە باوترین جوڵانەوە و ڕەخنەی کۆمەڵایەتی کوردستانی هاوچەرخە، جوڵانەوەیەک کە بۆ یەکەمجارلە میژووی واقیعیدا، نەک لە نیشتیمان و نەتەوە و لە ڕزگاری نەتەوەیی، نەک لە وڵاتی خۆ، میللەتی خۆ، بەڵکو لە بەرامبەرکێ و لە ڕەتکردنەوەی ئەمانە و لە کۆمەڵە مەسەلە و ئامانجێکی ڕەسەنی ئینسانی، لە ئازادی و یەکسانی و لە ڕەخنەیەکی واقیعی چینایەتی لەخورافەی نەتەوەپەرستی، لە ڕەخنەی خوڕافەی ئازادی مرۆڤ لە دیموکراسیدا، لە ڕەخنەی خوڕافەی دینی و هەمەجیەتی ئیسلامی سیاسی، لە ڕەخنەی چینایەتی لەبناغەی خۆشبەخت و ئازاد نەژیانیی مرۆڤەوە دەستی پێکرد، لە نوستۆلۆژیای ئەو چەپەدا بە تەواوی بزرە، ئەمە بە مەرحەمەتەوە دەتوانین پێی بڵێین سانسۆری مێژوو.
بەڵام بە پێچەوانەی تێگەیشتنی ئەم چەپە، کردنەوەی تەکیە و خانەقا و پەنابردن بۆ ئەم هۆکارانەی کۆنتڕۆڵ و خەڵەفاندنی مەزهەبی، شتێک کە بە کەربەلاکردنی سلێمانی ناوی دەبەن، دروست لە بەرامبەر نهضت و ڕابوون وبێداربوونەوەیەکی هەرچەند ناڕەسا، بەڵام گەورەی چینی کرێکارو بێبەشان و نەوەیەکی لاو دایە بەرامبەر بەو کۆنەپەرستییە بورژواییە، لە دژی حاکمییەتی چینایەتی ئەم کەمایەتیە سەرمایەدارەی کوردایەتی و ئەو شێوە ژیانە پەستەی کە سەپاندویانە. هۆکاری ئەوەی ئەمانە، هەرچی زیاتر پەنا دەبەنە بەر قەڵاکانی کۆنەپەرستی، ئەوەیە کە لاوانێکی بەرەنگار (تۆ بە قەولی چەپ بڵێ نابەرەنگار) دەبینن کە ئەو کەمایەتیە سەرمایەدارە و دەسەڵاتیان بە ناپێویست و بە زیاد دەبینن، ئەوان بە مافیا و دز و جەردە دەناسێنن، هۆکارەکەی ئەوەیە کە چینی کرێکار و ئینسانیەتێکی بێبەش دەبینن کە هاوار دەکا ئێمە شایەنی ژیانێکی ئازاد و یەکسان و خۆشبەختین و ئەم کۆنەپەرستیە پڕ لە بەدبەختیە بە شایانی ڕێز و شکۆی ئینسانی خۆمان نازانین. شێخی بارزان و قادری و مەزار و مەرقەد و تەواوی ئەم کۆنەپەرستیە، لە پاڵ زیندان و میلیشیا و دیکتاتوریەتێکی میدیایی زەبەلاحی درۆ هەڵبەستن و خەرفاندن، بەشێکن لە پێداویستی و میکانیزمەکانی ڕاگرتنی دیکتاتۆرییەتی ئەم کەمایەیەتی بۆرژوایە و بەشێکن لە هۆکارەکانی دیکتەکردنی ئەم شێوە ژیانە پەست و ناشایستەیە بە مرۆڤ، نەک دەسەڵاتی خێڵ و میرو ئیمارەتەکانی سەردەمی قاجار و سەفەوی و سوڵتانەکانی دنیای کۆن.
پڕۆلیتاریای کوردستان، بێبەشان و نەوەیەکی لاو، لانێکەم لەم ساڵانەی دواییدا، بە حوکمی ڕاستیەکانی ژیانی واقیعی و بە حوکمی بەرکەوتنی ڕاستەوخۆی دەسەڵاتی ئەم کەمایەتیە سەرمایەدارە لەگەڵ لانی کەمەکانی ژیانێکی شایەنی مرۆڤ، ئەم کۆنەپەرستیە و دیکتاتۆرییەتە بۆرژواییەیان، لەسەری ژیان، لەسەری نان و ئازادی و خۆشبەختیان، کێشاوەتە ژێر پرسیار.
بەجۆرێک کەئەگەر سەرێکی ئەم دەعوایە، بارزانی و قادری و تاڵەبانی بێت، بە هەموو سەرکوت و قەهرو خورافەیەکیانەوە، سەرەکەی تری دەعوا، چینی کرێکار و ئێنسانیەتێکی بێبەشە کە ئازادی دەوێ، یەکسانی و خۆشبەختی و ژیانی دەوێ.
کۆمۆنیزم و سیاسەتی کۆمۆنیستی ڕیشەی لەم جەمسەرەی دووەمدایە و هەرچی چینی کرێکارو ئینسانیەتێکی بێبەش کە ئەم بەربەرییەت و کۆنەپەرەستیەی ناوێ، ژنان و لاوانێک کە یەکسانی و خۆشبەختی و ژیانێکی شایانی مرۆڤیان دەوێ زیاتر ئیمکانی ئەوەیان هەبێ، دەستیان بە کۆمۆنیزمی خۆیان ڕابگا و هەرچی زیاتر بتوانن بەهۆ و لەڕێگەی ئەم کۆمۆنیزمە بۆ شکست پێهێنانی ئەم کۆنەپەرستی ودیکتاتۆرییەتە بۆرژواییە و دەسەڵاتی ئەو کەمایەتیە سەرمایەدارە پێ بنێنە مەیدان، سەرکەوتن لەم دەعوا چینایەتیە، مومکین تر دەبێ.
چەپ و هەر کەسێک لەو نێوەدا هەڵبژاردنی ئەوەی لەبەردەم دایە کە بە مومکین کردنی هەڵبژاردنی کۆمۆنیزم، لەم دەعوایەدا کۆمەک بکا و بەشێک بێ لە تەقەلای بردنی کۆمۆنیزم بۆ جەرگەی ئەم کێشمەکێشە چینایەتیە گەورەیە، لەسەر ژیان، لەسەر ئازادی و چارەنوسی کۆمەڵگە و سەرەنجام لەسەر دەسەڵات.
٢.١.٢٠٢١